آدمی ممکن الخطاست بسی اشتباه می کند و بسیار می لغزد اما نباید نا امید از رحمت خداوند شود و از درگاه خداوند رو بر تابد. زیرا که خداوند راه استغفار و توبه کردن را به روی بندگان گشوده است و همه را به استغفار و توبه فراخوانده و فرموده است:
وَيَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَىٰ قُوَّتِكُمْ وَلَا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ ﴿٥٢﴾
اى قوم من ! از پروردگارتان آمرزش بخواهيد ، آن گاه به سوى او بازگرديد ، [تا] براى شما باران فراوان و پى در پى فرستد و نيرويى بر نيرويتان بيفزايد ، و مجرمانه روى [از حق] برمگردانيد .وره ی هود آیه ی 52
از پیامبر (ص) روايت شده است: آيا به شما خبر ندهم از چيزي كه اگرآن را به جا آوريد، شيطان از شما دور خواهد شد، چنانكه مشرق از مغرب دور است، گفتند بفرماييد، فرمود؛
روزه صورت او را سياه كند، و صدقه پشت او را بشكند، و دوستي در راه خدا و مواظبت بر عمل شايسته رگ پشت او را قطع نمايد، و استغفار رگ دل او را مي برد، و براي هر چيزي زكاتي است و زكات بدنها روزه است.
از حضرت علي(ع) روايت شده است: من در شگفتم از كسي كه نا اميد است در حالي كه با او استغفار است.۳
مراتب اعلاي استغفار در كتاب "فلاح السائل" نقل شده است. روزي اميرمومنان علي(ع) درميان مهاجرين و انصار نشسته بود، كه مردي ازآنها گفت؛ استغفرالله. حضرت به سويش التفاتي كرد، مانند شخص غضبناك و به او فرمود، واي بر تو! آيا مي داني استغفار چيست؟استغفار اسمي است كه بر شش قسم واقع مي شود. آنگاه حضرت فرمود؛استغفار بلندترين درجه است،كه بر مجموع شش معني واقع مي شود: اول، پشيماني برآنچه گذشت؛ دوم، تصميم بر عدم بازگشت به طور دائم؛ سوم، حقوق مردم را ادا كني تا خدا را خالص ملاقات نمايي كه بر تو وِزْر و وبالي نباشد؛ چهارم، بپاداري هر واجبي را كه آن را ضايع كردي پس حقش را ادا كني؛ پنجم، گوشتي از حرام روئيده، آن را با اندوه آب نمايي كه پوست به استخوان چسبيد و ميان آنها گوشت جديدي رويد؛ ششم، به بدن درد و زحمت بندگي را بچشاني، چنانكه به آن شيريني معصيت را چشانيده اي، پس در اين وقت مي گويي؛استغفرالله.
در حقيقت اگر كسي كه بخواهد از گناه فرار كند و نفس خود را با استغفار آزاد نمايد و از حبس و زندان چاه معاصي نجات بخشد، بايد چنانكه حضرت علي(ع) فرموده استغفار نمايد، ولي اگر اين مرتبه را تحصيل نكند لااقل مرتبه پايين تر را از دست ندهد كه همان استغفار باشد.
البته لازم به تذكر است كه استغفار نباید فقط لقلقه زبان باشد، بلكه باید حركت لب و زبان باشد با تصميم بر ترك معصيت و ندامت از عمل گناه. جابربن عبدالله می گوید رسول خدا(ص)فرمود؛ بياموزيد استغفار بزرگ را! آنگاه آن را بيان فرمود؛ اللهم انت ربي لا اله الا انت خلفتني و انا عبدك و انا علي عهدك و ابوء بنعمتك علي و ابوء بنعمتك علي و ابوءُ لك بذنبي فاغفرلي إنه لا يغفر الذنوب الا انت.۵
----------------------
۱- بحار، ج ۹۳ ، ص ۲۷۹
۲- بحار، ج ۹۳ ، ص ۲۸۰
۳- بحار، ج ۹۳ ، ۲۸۴
۴- بحار، ج ۹۳، ص ۲۸۵
۵- بحار، ج ۹۳، ص ۲۷۹
