استاد سید مرتضی خاتمی خوانساری از اساتید برجسته ی مذهبی و قرآنی در گفتگویی که چندی پیش با خبرگزاری مهر داشت به این سوال که علت اختلاف در شب قدر چیست؟ آیا از زمان پیامبر(ص) این مسئله وجود داشته یا خیر؟ پاسخ دادند.پاسخ ایشان به این شرح است:
در زمان پیامبر(ص) و در صدر اسلام شب قدر مشخص بود اما بعدها مسائل سیاسی باعث این اختلافات شد والا همه مردم می دانستند که شب قدر چه وقتی است. بعد از رحلت پیامبر(ص) و وقایعی که در جامعه مسلمین اتفاق افتاد، حاکمیت بیم شب قدر را داشت که ملائکه و روح که در این شب می آیند پهلوی حضرت علی(ع ) و نمی آیند پهلوی خلیفه اول چه می شود و علت این ترس و نگرانی هم برای این بود که مردم در زمان پیامبر(ص) که می دانستند شب قدر کی هست، صبح فردای شب قدر مردم دور پیامبر(ص) جمع می شدند و سؤالات خود را می کردند مثلا می پرسیدند یا رسول الله مرگ من امسال واقع می شود یا نه یا ما این جنگ را پیروز می شویم یا نه و یا کشاورزی امسال چطور می شه و ... و پیامبر(ص) هم پاسخ می فرمودند.
اما در زمان حضرت علی(ع) بیم این را داشتند که اگر مردم بروند به نزد علی(ع) جمع شوند همه چیز به هم می ریزد بنابراین در آن روز اطراف خانه ایشان را قرق می کردند. بعدها برای اینکه این مسئله اتفاق نیفتد و کسی از زمان قطعی شب قدر به این دلیل آگاه نشود ترفندی زدند به این شکل که این مطلب را اشاعه کردند که شب قدر در طول سال است ولی نمی دانیم چه شبی است و کسی که می خواهد شب قدر را احیا کند باید همه شبهای سال بیدار باشد تا کم کم شب قدر در میان مردم پنهان شود.
اول باری که این مسئله مطرح شد توسط خلیفه دوم در مسجد بیان شد که عبدالله بن عباس یک جوانی بود و به قولی از این نقشه و طرح توجیه نبود- البته پدرش توجیه بود- همین که خلیفه دوم گفت که شب قدر یک شبی در سال است و ما نمی دانیم؛ عبدالله بن عباس گفت: چه می گویی شب قدر در رمضان است مگر قرآن نمی گوید "انا انزلناه فی لیلة القدر ..." بعد در سوره بقره می فرماید: "شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن" پس معلومه که شب قدر در رمضان است اما تا خلیفه دوم آمد این فضا را جمع کند، عبدالله بن عباس ادامه داد: شب قدر دهه سوم ماه رمضان است مگر نمی دانی پیامبر(ص) تمام دهه سوم رمضان را در مسجد اعتکاف می کرد و دوباره تا خلیفه دوم آمد چیزی بگوید، عبدالله بن عباس ادامه داد، ای عمر! مگر آسمانها ۷ تا نیست؟ و زمینها ۷ تا نیست؟ مگرهفته ۷ روز نیست؟ خب هفت شب مانده به آخر ماه رمضان، شب قدر است. به هر حال خلیفه دوم از این مسئله عصبانی شد و فضا به هم ریخت و مردم از مسجد خارج شدند. به خاطر این تبلیغات و نوع برخوردی که بعد از پیامبر(ص) صورت گرفت اهل سنت معتقدند که شب قدر یک شب در سال است و نمی دانیم کی هست و برای درک شب قدر باید تمام شبهای سال را بیدار بود. بعدها که بنی العباس روی کار آمدند، شب ۲۷ رمضان را برای خودشان درست کردند و در این شرایط ائمه صلاح ندیدند که بعد از آن خفقان ها که شب قدر مخفی شد این مسئله را آشکار کنند و فرمودند خب حالا دو شب و یا سه شب بگیرید تا باعث درگیری نشود و خیلی از امام صادق(ع) سؤال می کردند که آقا کدام از دو شب (۲۱ یا ۲۳ رمضان) شب قدر است؟ می فرمودند : برای این همه ثواب حالا دو شب بیدار باشید و به هر حال اگر سه شب بیان شده به خاطر کسب ثواب و عبادت بیشتر است والا شب قدر کاملا مشخص است.
