ماجراي تغيير نام استان آذربايجان
شاپور رواسانی استاد سابق دانشگاه اولدنبرگ آلمان در گفتوگو با خبرنگار تاریخ خبرگزاری فارس در مورد قیام شیخ محمد خیابانی اظهار داشت: در بررسی رویدادهای تاریخ معاصر ایران باید به شیوههای تکراری استعمارگران برای حفظ منافع امپریالیستی و طبقاتی توجه کرد. گذشته از کشتار آزادیخواهان و ترور کسانی که از محرومان و برپا شدن عدالت در جامعه پشتیبانی میکنند، رهبران جنبشهای مردمی را نیز به جداییخواهی متهم میکنند تا از این راه توده مردمان را از این آزادیخواهان وطنپرست دور سازند.
وی افزود: چنین سیاست و روش مزدورانهای در تبلیغ بر ضد شماری از این گونه شخصیتها به کار گرفته شده است و متأسفانه هنوز بخش بزرگی از روشنفکران ما، در دام این تبلیغات گرفتارند.
این مورخ و نویسنده با توجه به بررسی اقدامات، گفتهها و شعارهای شیخ محمد خیابانی و آنچه در مراحل نخست و دوم جنبش او رخ داده و آرمانهایی که او در سراسر زندگی اجتماعی و سیاسی خود تا آخرین روز و لحظه از آن دفاع کرده است، گفت: میتوان نشان داد و ثابت کرد که این روحانی شجاع و ایران دوست و آزادیخواه نه تنها اندیشه جدایی بخشی از خاک میهن در سر نداشته، بلکه با همه وجود و در پرتو عشق و منطق، خواستار آزادی و استقلال و یکپارچگی ایران و احقاق حقوق ایرانیان بوده و دمی از یاد میهن و آینده آن غافل نبوده است.
رواسانی ادامه داد: یکی از بهانههای وابستگان به طبقه حاکم در آن روزگار و پارهای روشنفکران کم اطلاع یا بیاطلاع از تاریخ معاصر ایران در تبلیغ بر ضد این مردم بزرگ ایران دوست و پاکدامن که شوربختانه هنوز هم به کار گرفته میشود، پذیرش پیشنهاد یکی از یاران جنبش در تبریز از سوی خیابانی است درباره گزینش واژه «آزادیستان» به جای آذربایجان.
وی با بیان اینکه کسروی با آنکه نظراتی انتقادی درباره شیخ محمد خیابانی و جنبش تبریز دارد، با این حال درباره این تغییر اسم میگوید: درباره گزینش نام آزادیستان به جای آذربایجان در همان روزهای نخست خیزش حاجی اسماعیل امیر خیزی که از آزادیخواهان کهن و از نزدیکان خیابانی بود، پیشنهاد کرد که آذربایجان چون در راه مشروطه کوششها کرده و آزادی را برای ایران او گرفته، نامش را «آزادیستان» بگذاریم.
رواسانی ادامه داد: نام آذربایجان یک دشواری پیدا کرده بود؛ زیرا پس از به هم خوردن امپراتوری روس، ترکزبانان قفقاز و باکو و آن پیرامونها جمهوری کوچکی پدید آورده و آن را «جمهوری آذربایجان» نامیده بودند و آن سرزمین نامش در کتابها «آران» است؛ ولی چون این نام از زبانها افتاده بود و از آن سو بنیادگذاران آن جمهوری امید و آرزویشان چنین میبود که با آذربایجان یکی شود، از این رو آن نام را برای سرزمین و جمهوری خود برگزیده بودند.
وی افزود: آذربایجانیان که به چنین یگانگی خرسندی نداشته و از ایرانگری چشمپوشی نمیخواستند، از آن نامگذاری قفقازیان سخت رنجیدند و چون آن نامگذاری شده و گذشته بود، کسانی گفتند: بهتر است ما نام استان خود دیگر گردانیم، همانا پیشنهاد «آزادیستان» از این راه بود.
رواسانی در پاسخ به این پرسش که با توجه به گفتار کسروی، آیا این تغییر نام را میتوان پیشنهادی در راستای دفاع از ایران و ایرانی بودن و ایرانی ماندن شمرد یا مقدمه تجزیهطلبی؟افزود: بیگمان پیشنهاد تغییر نام استان آذربایجان به آزادیستان به عنوان یکی از استانهای ایران، تلاشی برای حفظ یکپارچگی سرزمینی ایرانی و مخالفت با پانتورکیسم بوده است، نه نشانه تجزیهطلبی؛ هر چند میتوان و باید آن را بدسلیقگی بزرگ و خطرساز دانست.
