گویدا:درست است كه همه انسانها زيبادوست هستند و دوست دارند ظاهري زيباتر داشته باشند، اما ما اين ويژگي را خيلي اغراقشده داريم و به زيبايي ظاهري اهميت بيشتري ميدهيم. همين امر باعث شده محصولات زيبايي از لوازم آرايشي گرفته تا كرمهاي جوانكننده و روشنكننده پوست، بازار پرسودي در كشور داشته باشند. هر روز از عوارض محصولات زيبايي غيرمرغوب و تقلبي كه بيشترين حجم لوازم آرايشي مصرفي مختص آنهاست، ميشنويم، اما باز هم آن را جدي نميگيريم. همين امر بازار قاچاق اين محصولات را داغتر ميكند.
چندي پيش رييس مركز تحقيقات سرطان دانشگاه علومپزشكي شهيد بهشتي از وجود هورمونهاي جنسي در محصولات زيبايي و آرايشي خبر داده بود. همانطور كه ميدانيد، دختران و زنان ايراني پاي ثابت مصرف لوازم آرايش و زيبايي در دنيا هستند و از شواهد امر پيداست كه علاقهمندي آنها به استفاده از اين محصولات روزبهروز بيشتر ميشود. خيليها تصور ميكنند عوارض محصولات زيبايي و آرايشي فقط مختص انواع تقلبي و قاچاق آنهاست و ماركهاي معتبر در صورت استفاده مداوم هيچ مشكلي ايجاد نميكنند. رييس مركز تحقيقات سرطان دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي عوارض ديگري از محصولات زيبايي را بيان ميكند. دكتر محمداسماعيل اكبري در گفتوگو با «سلامت» از وجود هورمونهاي جنسي در تركيبهاي آرايشي و زيبايي خبر ميدهد و توضيحاتش را با عملكرد اين هورمونها در بدن زنان آغاز ميكند: «در بدن زنان هورمون استروژن و پروژسترون به صورت طبيعي وجود دارد. در يك دوره عادت ماهيانه، به مدت 15 روز به تدريج ميزان استروژن در بدن افزايش مييابد و آندومتر را ضخيم ميكند و بعد ميزان هورمون استروژن كم و ترشح هورمون پروژسترون در بدن زياد ميشود. در آخر اين دوره، مقدار اين هورمونها در بدن كم ميشود و محافظت از آندومتر از بين ميرود و عادت ماهيانه رخ ميدهد. در زمان بارداري، هورمون استروژن و پروژسترون بيشتر از معمول در بدن ترشح ميشود و ميزان آنها در بدن بالا ميرود. افزايش اين هورمونها باعث ميشود پوست بدن زيباتر، نرمتر، شادابتر و بشاشتر به نظر بيايد و چروكها از بين برود. از همين خاصيت هورمونهاي جنسي در تهيه محصولات آرايشي و زيبايي استفاده ميشود.»
محصولات زيبايي با طعم هورمونها
منظور از محصولات آرايشي و زيبايي چيست؟ دكتر اكبري با بيان اينكه عملهاي جراحي زيبايي مدنظر ما نيست، پاسخ ميدهد: «از هورمونهاي جنسي به اشكال مختلف استفاده ميشود. گاهي در قالب قرص، تزريق و تركيبهاي مايع يا در كرمها و پمادهاي زيبايي كه به عنوان ضدچروك، ضدپيري و جوانكننده پوست استفاده ميشوند. هورمونها در لوازم آرايشي نيز به كار ميروند، بنابراين بدن در يك فاز غيرطبيعي، در معرض هورمونهاي جنسي قرار ميگيرد و در روند طبيعي هورمونها در بدن زن مداخله ايجاد ميشود كه مشكلساز خواهد بود.» رييس مركز تحقيقات سرطان اعتقاد دارد: «اگر محصول آرايشي خاصيت مرطوبكنندگي پوست با پايه آب داشته باشد يا خاصيت رنگدانگي با پايه طبيعي يا روشن يا تيره كردن پوست با استفاده از مواد طبيعي مجاز، هيچ مشكلي براي بدن ايجاد نميكند و هيچ عوارضي نخواهدداشت، اما اگر در تركيب لوازم آرايشي هورمون باشد، در متابوليسم بدن اشكال ايجاد ميكند.» به گفته وي، بعد از يائسگي كه تخمدانها كار نميكند و هورمونهاي استروژن و پروژسترون در بدن توليد نميشود و ميزان مورد نياز هورمونها از چربيها دريافت ميشود، مصرف اين هورمونها عوارض بدتري به جاي ميگذارد، چون تنها در مواردي كه بيمارياي مانند خشكي واژن اتفاق بيفتد، با مطالعه و بررسي وضعيت بيمار ميتوان از هورمون درماني جايگزين استفاده كرد، اما نه در قالب زيبايي.»
هورمونها با سرطان ارتباط دارند
مصرف غيرمعمول هورمونهاي جنسي بهطور مستقيم با بروز سرطان مرتبط است و هورمونها واكنشهاي خطرناكي در بدن ايجاد ميكنند. دكتر اكبري اين مطلب را عنوان ميكند و توضيح ميدهد: «مصرف هورمونهاي جنسي باعث بروز عوارضي مانند چاقي، لاغري، اختلالهاي قاعدگي و برهمخوردن تعادل هورمونها در بدن و از همه مهمتر سرطان ميشود. بايد بدانيم سرطانزايي اين هورمونها در چند ارگان بدن بيشتر است. پستان، تخمدان و رحم در زنان و پروستات و بيضه در مردان بيشتر تحتتاثير هورمونها قرار ميگيرند. در بررسي عوامل خطرساز سرطان، مصرف هورمونها يك عامل خطرساز است و تحقيقات نشان داده اين هورمونها بيشتر براي مصارف زيبايي و پوست استفاده ميشوند.» اين جراح سرطان به مصرف مكملهاي بدنسازي در مردان نيز اشاره ميكند: «اين مكملها سرشار از هورمونها هستند كه عوارض بسيار خطرناكي براي مردان به وجود خواهند آورد.»
معمولا بيان ميشود كه در داروهاي زيبايي از كورتون استفاده ميشود. دكتر اكبري در مورد عملكرد كورتونها نيز توضيحاتي ميدهد: «نقش كورتونها اين است كه آب را جذب و پوست را مرطوب و زيباتر ميكند، اما به محض اينكه آب بدن به دلايل مختلف مانند تابستان كم يا مصرف كورتون قطع شود، آب نگهداشتهشده در پوست دفع ميشود و چروكها چند برابر نمايان ميشوند. علاوه بر آن، مصرف كورتونها باعث نارسايي غده فوقكليوي خواهد شد چون بدن بهطور طبيعي در زمانهاي مختلف مثل خوشحالي، ناراحتي، ترس و... كورتون ترشح ميكند، اما زماني كه به طور غيرطبيعي به بدن كورتون تزريق كنيم، بدن از پاسخگويي طبيعي خود دور ميشود.» وي با تاكيد بر اينكه مصرف محصولات زيبايي و آرايشي در كشور ما معادل كل اروپاست، گفت: «در حالي كه جمعيت كشور ما با انگليس برابر است، مصرف اين حجم از محصولات زيبايي و آرايشي، آن هم با كيفيتي نامناسب چه توجيهي دارد؟!»
به گفته رييس مركز تحقيقات سرطان، اولا پزشكان نبايد محصولات زيبايي حاوي هورمون را تجويز كنند و ثانيا حق بيمار است كه بداند تركيبهاي دارويي كه استفاده ميكند، چيست و چه عوارضي دارد، بنابراين حتما بايد از متخصص مربوط در اين زمينه سوال شود. علاوه بر اين، در صورت استفاده از هورمونها در لوازم آرايشي، در بروشور آن اين نكته حتما بايد ذكر شده باشد، در غير اين صورت خلاف قانون عمل شده است.
در محصولات زيبايي از هورمون استفاده نميشود
هورمونهاي زنانه يعني استروژن و پروژسترون خاصيت زيبايي و آرايشي ندارند و نميتوان پذيرفت كه در محصولات آرايشي و زيبايي از اين هورمونها استفاده ميشود. دكتر مسعود داوودي، متخصص پوست و مو و دانشيار دانشگاه علوم?پزشکي بقيه?الله در گفتوگو با «سلامت» اين جملهها را بيان ميكند و ميگويد: «زماني كه محصولي هورمون به بدن برساند، خاصيت دارويي پيدا ميكند و براي اينكه از پوست عبور كند، بايد تغيير شكل يابد. ساختن داروهاي هورموني آنقدر سخت است كه اگر شركتي از هورمون استفاده كند، حتما در بروشور ورودي جعبه درج ميشود. گاهي در فرآوردههاي زيبايي و آرايشي از پلاسنت (جفت) استفاده ميشود كه بسيار گران و ارزشمند است و شركتهايي كه از پلاسنت استفاده ميكنند، حتما در بروشور خود در مورد وجود اين ماده ميگويند، اما من تاكنون نديدهام در محصولي از هورمونهاي زنانه استفاده شده باشد.» دكتر داوودي سرطانزا بودن برخي محصولات آرايشي تقلبي را مربوط به هورمونها نميداند: «تركيبهاي سرب در لوازم آرايشي تقلبي سرطانزا هستند و براي تركيبهايي كه در رنگ موهاي غيراستاندارد استفاده ميشود، خاصيت سرطانزايي ذكر ميشود. در كتابها ذكرشده براي ساخت كرمهاي ضدچروك و ضدپيري از اسيدهاي ميوه استفاده شود كه پوست را شادابتر و باطراوتتر ميكند ولي هيچ جا از تاثير هورمونها مطلبي گفته نشده است. در حقيقت تاثير هورمون استروژن بيشتر روي پوكياستخوان، به خصوص بعد از يائسگي است و خاصيت زيبايي ندارد.»
محصولات زيبايي چگونه مجوز سلامت ميگيرند؟
چند ماه است كه تمام محصولات آرايشي- بهداشتي با دريافت مجوز اصالت و سلامت وارد كشور و در بازار عرضه ميشوند. وزارت بهداشت اين برچسب را نشان سلامت محصول ميداند اما وزارت بهداشت چه نكتههايي را ارزيابي ميكند تا اين برچسب به محصولات داده شود؟ عبدالعظيم بهفر، مديركل نظارت و ارزيابي محصولات آرايشي و بهداشتي وزارت بهداشت، در گفتوگو با «سلامت» در اينباره توضيح ميدهد: «براي اينكه يك محصول آرايشي- بهداشتي وارد كشور شود، بايد اولا كارخانه سازنده آن مورد تاييد وزارت بهداشت باشد، بعد فرآورده آناليز ميشود تا معلوم شود جزو كدام موارد ممنوعه يا داراي مجوز محدود يا مجاز دستهبندي ميشود و بعد مجوز واردات ميگيرد. همزمان مشخصات فرآورده به ما ارسال ميشود و در گمرك، مسوولان وزارت بهداشت مشخصات ارسالشده را با محصول مطابقت ميدهند و بعد از تاييد، برچسب اصالت و سلامت دريافت ميكند اما برخي فرآوردهها خواص دارويي دارند ولي در گروه آرايشي-بهداشتي تقسيمبندي ميشوند. در اينجا بررسي دارويي انجام ميدهيم و اثبات خاصيت درماني لازم است تا مجوز مصرف بگيرد.» دكتر بهفر در پاسخ به اينكه آيا وجود هورمونها جزو مواردي كه بررسي ميشود يا نه، ميگويد: «براساس كتابهاي مرجع بينالمللي، محصولات به 3 گروه مجاز، مجاز با محدوديت و ممنوعه تقسيم ميشوند. علاوه بر آن، هر نوع تركيبي كه در محصول به كار رفته، بايد روي برچسب آن ذكر شود. يكي از موارد تخلف شركتها درجنشدن محتويات محصول روي برچسب است. در مجموع 1300 تا 1400 نوع ماده ممنوعه در پروتكل ما وجود دارد و استروژنها جزو مواردي هستند كه مصرف آنها محدود است؛ يعني مقدار تعيين شده آن با حد مشخص مجاز است و بيشتر از آن غيرمجاز محسوب ميشود اما تركيبهاي هورموني را نميتوان جزو موارد ممنوعه يا مجاز دستهبندي كرد و با توجه به نوع محصول، نوع تركيب به وجود آمده و نحوه استفاده از آن، بايد در مورد آن تصميم گرفت.» آنگونه كه اين عضو
هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي جنديشاپور بيان ميكند، هر سال اين فهرست بازنگري ميشود و ممكن است برخي تركيبهايي كه سال گذشته مجاز بودند، امسال جزو موارد ممنوعه باشند. با اين اوصاف، استفاده از فرآوردههاي هورموني به دليل عوارضي كه دارند، ممنوعيت مصرف دارد و فقط در برخي شبه داروها كه درمان مدنظر است، براساس مقدار مجاز تعيين شده ميتواند استفاده شود. دكتر بهفر در پايان حرفهايش توصيه ميکنم فقط محصولات آرايشي-بهداشتي و دارويياي را تهيه كنيد كه مجوز وزارت بهداشت و برچسب اصالت داشته باشند اما هنوز اين سوال در ذهن من باقي است كه تركيبهاي هورموني چگونه در اين محصولات سنجيده ميشوند؟!
منبع:پایگاه اطلاع رسانی سلامت
