اکثر مواقع سفید رنگ است ولی به واقع چیزی جز سیاه بختی ندارد، می‌گویند رفیق بد باعث می‌شود افراد به طرف آن گرایش پیدا کنند، جزو کالاهای است که هر جای دنیا می‌توان آن را پیدا کرد همه می‌گویند چیز بدی است ولی برای بسیاری از افراد، ترک آن غیرممکن است و البته برخلاف یک باور اشتباه در بین مردم که پای استعمار انگلیس نیز در آن دخیل است برخی از مردم به دلیل درد و بیماری این ماده مرگ آور که نام سیاهش "دخانیات و سیگار" است آن را همچنان مصرف می‌کنند.
شواهد حاکی از افزایش مصرف مواد دخانی در زنان و دختران ایرانی است، سیگار نه تنها برای خود مصرف کننده عوارض جبران ناپذیری دارد بلکه برای افرادی که در معرض سیگار قرار دارند نیز عوارض متعددی دارد به طوری که قرار گرفتن در معرض دود غیرمستقیم سیگار خطر ابتلا به بیماری انسداد ریوی را تا 30 درصد افزایش می دهد و عنوان شده است سالانه 600 هزار مورد مرگ زودرس در نتیجه قرار گرفتن در معرض دود غیرمستقیم دخانیات در کمین افراد است.
دود سیگار بیش از 7 هزار ماده شیمیایی را وارد بدن کودکان می‌کند به طوری که مادران باردار با مصرف سیگار و قلیان با تولد نوزادانی با کاهش وزن هنگام تولد، مشکلات تنفسی، ناتوانی‌های مغزی از جمله فلج مغری، عقب ماندگی ذهنی و مشکلات یادگیری، تولد زود هنگام نوزاد و حتی مرگ نوزاد مواجه می شوند.
دود سیگار سبب التهاب در گوش میانی کودکان می‌شود و خطر بروز سرطان پستان در زنان را تا 70 درصد افزایش می دهد.
وجود نیکوتین، مونوکسید کربن و غیره در سیگار از علل بیماری‌های قلبی و عروقی است، ضمن آنکه نیکوتین با افزایش اسید معده، موجب زخم معده و اثنی عشر و احتمال تشدید لخته شدن خون می شود.دود سیگار باعث بیماری لثه، خرابی و زرد شدن دندان‌ها و حتی بوی بد دهان می شود و تحقیقات نشان داده که استعمال دخانیات سبب بروز سرطان‌های حنجره، حلق، مری، نای، ریه، معده، پانکراس، کلیه، مثانه و رحم می‌شود.
سیگار این ترکیب پیچیده از مواد شیمیایی هر ساله جان بیش از 165 هزار کودک را در جهان می‌گیرد و هم اکنون سالانه حدود 4/5 میلیون نفر و هر روز بیش از 15 هزار نفر در جهان به علت مصرف انواع کالای دخانی جان خود را از دست می دهند. سیگار کشیدن بر روی تمام قسمت‌های بدن آثار سوء خود را می‌گذارد از پوست که باعث تیرگی و پیری زودرس در آن می‌شود تا استخوان‌ها که باعث پوکی استخوان می شود.
تنباکو همراه با کاغذ و فیلتر و برخی افزودنی‌ها، مواد تشکیل دهنده سیگار است و در واقع سوختن این مواد با هم، سبب پدید آمدن بیش از چهار هزار ماده سمی و 80 ماده سرطانزا می شود ولی با دانستن همه عوارض ناشی از استعمال دخانیات و وجود قوانین متعدد در زمینه منع استعمال دخانیات، هنوز نتوانسته‌ایم میزان مصرف این ماده دخانی را در اماکن عمومی کاهش دهیم چرا که سیگار همچنان نه تنها در اماکن عمومی بلکه در بخش‌های خصوصی و دولتی نیز استعمال می شود.
محمدرضا مسجدی، دبیر کل جمعیت مبارزه با دخانیات نیز با هشدار نسبت به این که کمپانی‌های بزرگ دخانیاتی دنیا جوانان و نوجوانان را هدف گرفته‌اندف می‌گوید: آمار مصرف سالانه سیگار در کشور به 65 میلیارد نخ می‌رسد که از این میان 25 میلیارد نخ سیگار تولید داخل و تولید مشترک است و حدود 20 تا 25 میلیارد نخ سیگار نیز از طریق واردات تامین می‌شود. متاسفانه حدود 15 تا 25 میلیارد نخ از طریق قاچاق به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.
ایرانی‌ها روزانه حدود 10 میلیارد تومان سیگار می‌خرند
وی با بیان اینکه در حال حاضر به طور متوسط ارزانترین پاکت سیگار 800 و گران‌ترین آن با قیمت حدود 8000 تومان عرضه می‌شود، عنوان می‌کند: اگر به طور میانگین قیمت یک پاکت سیگار را 1000 تومان در نظر بگیریم، با احتساب مصرف 60 میلیارد نخ سیگار در سال، مردم سالانه 3250 میلیارد تومان صرف خرید سیگار می‌کنند. در واقع می‌توان گفت ایرانی‌ها روزانه حدود 10 میلیارد تومان سیگار می‌خرند، این در حالی است که سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است هر کشور دو برابر هزینه‌ای که مردمش برای خرید سیگار صرف می‌کنند، برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف سیگار هزینه می‌کنند. به این ترتیب در واقع کشور سالانه 7200 میلیارد تومان برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف سیگار و سایر مواد دخانی می‌پردازند و این میزان معادل کل بودجه وزارت بهداشت است.
وی همچنین از وضعیت مالیات بر سیگار در کشور انتقاد می‌کند و می‌گوید: مالیات سیگار باید مطابق قوانین بین‌المللی 60 تا 70 درصد قیمت خرده‌فروشی سیگار باشد. این در حالی است که میزان کل مالیاتی که دولت از سیگار دریافت می‌کند، حدود 19 درصد است. از طرف دیگر تحقیقات نشان داده که با هر 10 درصد گران‌تر شدن سیگار، هشت درصد از میزان مصرف آن نیز کاسته خواهد شد.
آمار سیگاری‌های کشور درست نیست
فاطمه رخشانی معاون بهداشتی وزیر بهداشت با اشاره به اینکه آمار دقیقی از اعتیاد در کشور وجو ندارد ولی آمار یک میلیون و 200 هزار معتاد که قبلاً اعلام شده نیز نمی‌تواند با واقعیات جامعه ما منطبق باشد، می‌افزاید: اعتیاد متأسفانه هزار متولی در کشور ما دارد و به همین علت هم هیچ وقت مشکلش حل نمی‌شود و آمارهایی که در این زمینه اعلام می‌شود، قابل اعتماد نیست.
معاون بهداشتی وزارت بهداشت در در تشریح برنامه‌های وزارت بهداشت برای کنترل اعتیاد می‌گوید: یکی از اقدامات ما برای کنترل اعتیاد شناسایی افراد معتاد و تحت درمان قرار دادن آنهاست گر چه این قضیه در روستاها بیشتر موفق بوده است، چون بهورزها در روستاها تقریباً همه آدم‌ها را می‌شناسند و اگر فردی بخواهد کتمان کند، متوجه می‌شوند که درست می‌گوید یا خیر، ولی این اقدامات در شهرها به موفقیت روستاها نمی‌رسد ولی در مجموع مسئله اعتیاد، مسئله‌ای نیست که به تنهایی به وسیله وزارت بهداشت حل شود، همکاری نیروی انتظامی، دستگاه‌های فرهنگ سازی، کاهش دسترسی،؛ کنترل مرزها و حمایت قضایی را هم نیاز دارد.
وی ادامه می‌دهد: در مورد برنامه‌های وزارت بهداشت هم ما متأسفانه برنامه مدون و ادغام شده ای برای کنترل اعتیاد نداریم، برای کنترل مالاریا، سل و ایدز برنامه داریم اما برای کنترل اعتیاد برنامه مشخصی نداریم. البته برنامه‌هایی را پایلوت کرده‌ایم ولی اینکه یک برنامه مشخص کشوری ادغام شده داشته باشیم این طور نیست و در واقع نظام ارائه خدمات ما برای کنترل اعتیاد دچار مشکل است. ما دچار یک نوع نابسامانی در ارائه خدمات کنترل اعتیاد در کشور هستیم که یکی باید پیدا شود و این نابسامانی را حل کند.
ایرانیان در دام قلیان
از سال 1387 روند مصرف دخانیات در بزرگسالان اعم از زن و مرد رو به افزایش گذاشته است این گفته‌های جیهان طویلا نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران است که عنوان می‌کند: ایران باید به تقویت اقدامات پیشگیرانه، محدود کردن عرضه محصولات دخانی به هر شکل، ایجاد موانع برای دستیابی به ویژه نوجوانان و ترویج بیش از پیش سلامت در مقابله با دخانیات بپردازد و متاسفانه در ایران قیمت و مالیات محصولات دخانی پایین عنوان است و در حال حاضر هیچ مالیاتی برای خرده‌فروشی سیگار وجود ندارد و ایران باید بر روی قوانین جدید مالیاتی و قیمت‌ها با در نظر گرفتن تورم تلاش کند.
طویلا یکی از چالش‌های اصلی مصرف دخانیات در ایران را گسترش استفاده از قلیان در خانواده‌ها و جوانان برای پر کردن اوقات فراغت برشمرده است و می‌گوید: استفاده معمول از قلیان تنها به سفره‌خانه‌ها و چایخانه‌های سنتی محدود نشده بلکه قلیان به کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌ها، پیک‌نیک‌های خانوادگی، مکان‌های تاریخی نیز کشیده شده است که بازنگری استراتژی برای اعمال قانون و مقررات از اهمیت بالایی برخوردار است.
سیگار در دسترس ترین کالای کشور
معاون اسبق وزارت بهداشت با اشاره به اینکه یکی از دسترسی‌ترین و ارزانترین کالاهای کشور سیگار است،می‌گوید: زمان تهیه سیگار در کشورهای مانند کره و مالزی 20 دقیقه است ولی در ایران با یک بوق در پشت ترافیک به راحتی سیگار به افراد عرضه می‌شود.
سیاستگذاران نمی‌گذارند قلیان برداشته شود
اکبری ادامه می‌دهد: یکی از مقوله‌ها و اشکالات حوزه اجتماعی در مقوله سیاست گذاری در زمینه دخانیات قوانین اجتماعی است که رعایت نمی‌شود یعنی وقتی سیاستگذاران نمی‌گذارند جلوی کشیدن قلیان در قهوه‌خانه‌ها گرفته شود دیگر نمی‌توان توقع داشت که مضررات دخانیات کاسته شود. یک زمانی که ما خودمان مسئولیت در وزارت بهداشت داشتیم با پیگیری مسئولان اجتماعی کشور جلوی استفاده از قلیان در قهوه خانه‌ها را گرفتیم اما متاسفانه بعد از مدتی بر اثر برخی اعتراضات پای قلیان به قهوه خانه‌ها بار دیگر باز شد و این در شرایطی است که بسیاری از خانواده‌ها مثلاً پدر با دختر و پسرش با همدیگر قلیان می‌کشدند و این نشان می‌دهد که باید برای جلوگیری از روند افزایش دخانیات کار فرهنگی مناسبی نیز صورت پذیرد.
قانونی‌های که مسئول اجرا ندارند
اکبری تصریح می‌کند: کشور ما قوانین بسیار خوبی در زمینه جلوگیری از مصرف دخانیات دارد و قانون کنوانسیون ژنو نیز الحاق شده به قانون منع سیگار در کشورمان وجود دارد ولی متاسفانه با وجود قانون‌های خوب در کشور کسی مسئول اجرایی این قوانین نیست و تقریباً این قانون‌های مناسب اجرا نمی‌شود بنده مثالی برای شما می‌زنم تا متوجه شوید چقدر تهیه سیگار در کشورمان آسان است مثلاً در کشورهای کره ، ژاپن و مالزی و در نهایت کشورهای جنوب شرق آسیا کسی بخواهد سیگار تهیه کند باید 20 دقیقه پیاده روی کند تا یک سیگار فروشی پیدا کند ولی متاسفانه در ایران شما کافی است یک بوق بزنید یعنی وقتی پشت فرمان خودرو در پشت چراغ قرمز نشسته اید با زندن یک بوق، سیگار فروش می‌آید و به شما سیگار عرضه می‌کند.
کانکس‌های روزنامه فروشی که به سیگار فروشی تبدیل شدند
معاون اسبق سلامت وزارت بهداشت عنوان می‌کند: مثلاً همین کانکس‌های روزنامه فروشی‌ها که قاعدتاً باید کار فرهنگی انجام دهند امروز تبدیل به سیگار فروشی شده اند و اگر هم اعتراض شود که چرا سیگار می‌فروشند چاقو کشی می‌کنند و جو جامعه را به هم می‌زنند!
اکبری با بیان اینکه می‌طلبد با توجه به نزدیکی انتخابات نامزدهای ریاست جمهوری که در آینده منتخب رئیس جمهوری مردم ایران می‌شوند در مقوله اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مسائلی مانند آسیب مصرف دخانیات جدیت بیشتری داشته باشند زیرا این مسئولین هستند که با انعقاد سیاست‌های کلان و ملی می‌توانند به معنای واقعی برای جامعه دلسوزی کنند.
درآمد سیگار یعنی 300 برابر زیان
وی ادامه می‌دهد: امروز ما شاهد آن هستیم که برخی مسئولان اجتماعی کشور متاسفانه عنوان می‌کنند که سیگار برای کشور درآمد ایجاد می‌کند چون مثلا 30 تا 40 درصد از بابت گمرک سیگار پول می‌گیرند ولی این مسئول نمی‌داند و آگاه نیست که این مبلغی که از گمرک می‌گیرد پول نیست بلکه زیان‌های بسیاری است که در حوزه سیگار به دلیل افزایشی بار بیماری‌ها بر افراد جامعه ایجاد می‌کند و ضرر درآمدهای سیگار برای کشور حالتی 300 برابری دارد.
رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح می‌کند: طبق قانون کشورمان به هیچ ایرانی زیر 18 سال نباید سیگار فروخته شود در حالی که امروز شاهد آن هستیم که جلوی هر کانکس روزنامه فروشی و مغازه‌ها یک فندک گذاشته اند که فرد می‌تواند سیگار تهیه کند و همانجا روشن کند و این مقوله‌ها بیشتر از آن که مربوط به وزارت بهداشت باشد به مسئولان اجتماعی مربوط است که متاسفانه در کشور ما اصلاً مسئول مستقیمی در حوزه دخانیات وجود ندارد و شاهد آن هستیم برخی نقاط نادر در شهرها از جمله فرودگاه‌ها کشیدن سیگار ممنوع است.
دسترسی‌ترین کالای کشور، سیگار
اکبری خاطرنشان می‌کند: امروز در بسیاری از کشورها دسترسی به دخانیات بسیار سخت است و تبلیغات آن نیز به شدت ممنوع شده است در حالی که در کشور ما یکی از راحت ترین کالاهای که به ارزانی مردم می‌توانند آن را تهیه کنند سیگار است در حالی که بارها ما پیشنهاد داده‌ایم که ما باید مالیات‌های سنگین برای سیگار منعقد شود و همچنین دسترسی به سیگار را به شدت سخت کنند ولی متاسفانه در طول این سال‌ها این کارها که انجام نشد که هیچ بلکه برخی نیز به تجارت با سیگار روی آوردند.
