نفس لوّامه» عبارت است از نفسى كه صاحب خود را بر گناهى كه از او صادر شده و بر آنچه از منافع حقيقى و كمالات انسانى و درجات اخروى از او فوت مى شود ملامت مى نمايد.
و اين از علائم ايمان است كه اگر از شخص گناهى صادر شود و پشيمان نگردد، به حكم
«مَنْ لَمْ يَنْدُمْ عَلى ذَنْب اِرْتَكَبَهُ فَلَيْسَ بِمُؤمِن
«كسى كه پشيمان نشود از گناهى كه مرتكب شده مؤمن نيست».
و اگر پشيمان شود لازم آن، ملامت و سرزنش نفس است بر گناهى كه از او صادر شده است.
و نيز در روايت است كه مؤمن گناه خود را مانند صخره و سنگ بزرگى مى بيند كه مى ترسد بر او فرود آيد، و منافق گناه را مثل مگسى مى بيند كه بر بينى او نشسته باشد.
اِنَّ الْمُؤْمِنَ يَرى ذَنْبَهُ كَأَنَّما صَخْرَةٌ يَخافُ أَنْ تَقَعَ عَلَيْهِ ، وَ اِنَّ الْكافِرَ لَيَرى ذَنْبَهُ كَأَنَّهُ كَذُباب مَرَّ عَلى أَنْفِهِ».
و اين نفس لوّامه همان نفسى است كه در قرآن مجيد مى فرمايد:
«لا اُقْسِمُ بِالنَّفْسِ الَّلوّامَةِ»
«نه سوگند به نفسى كه بسيار ملامت كننده است».
به هر حال از روايات و آيات، مدح نفس لوامه استفاده مى شود و صاحب چنين نفسى بايد آن را كه علامت بيدارى وجدان و آگاهى باطن و ضمير است، غنيمت بداند و در نيل به مراتب بالاتر تلاش كند.
كافى و وسايل، باب توبه.
مكارم الاخلاق چاپ قديم، ص257، فصل5، وصيت پيغمبر ،صلّى الله عليه و آله، به اباذر.
برگرفته از سایت آیت الله صافی گلپایگانی
