قرآن کریم با اهمیت دادن به اصولی اساسی همچون خانواده، امر به معروف و نهی از منکر گام‌های موثری در راستای توصیه‌های مفید اجتماعی برداشته است که به مراتب از دانش انتزاعی انسان امروزی، کارساز‌تر و مفید‌تر است لذا چنان که بیان گردید آنچه که می‌تواند در یک فرآیند تکمیلی به مطلوبیت بازخورد این همه ارزش‌ها و هنجاری مفید در جامعه منجر گردد مقوله کیفیت آموزش و ترویج آن است.
نگاهی به آثارترویج فرهنگ قرآنی در کاهش آسیب‌های اجتماعی
قرآن و کاهش آسیب‌های اجتماعی
مرتضی طلایی
قرآن به عنوان کتابی آسمانی و وحی شده از سوی پروردگار عالمیان دارای ارزش والا و نقش اساسی در مدیریت امور جامعه از گذشته تا به امروز بوده است.
عموما برتافتن این نقش به انسجام درونی و کیفیت گزاره‌های اخلاقی‌ای بر می‌گردد که از متن و بطن ارزش‌ها و هنجارهای آن قابل دریافت است که این به ایجاد فلسفه‌ای سیاسی- اخلاقی قوی با پشتوانه فکری لازم در برابر مکاتب فلسفی و فکری بشر، منجرشده است.
واقعیت‌های اساسی جامعه انسانی و رویکرد انسان به سمت فایده گرایی همواره نیازمند چراغ راهی بوده است که جوامع سکولار غربی آن را در پس اندیشه‌های بشری و مکاتب مختلف فلسفی خویش و مسلمانان در تلالو درخشان قرآن کریم، جستجو کرده‌اند.
ضعف حاکم بر دانش نوع بشر و نثبیت مفاهیم قراردادی بواسطه حاکمیت تعلقات احساسی، گمانه‌های شخصی و نوعا فهم اشراقی و فردی، گزاره‌هایی انتزاعی را در حوزه اخلاق اجتماعی سبب شده است که از توان لازم در مواجهه با مسائل مدرن بشر امروزی برخوردار نیست؛ مسائلی که عمدتا در حوزه اجتماعی زندگی بشر روی داده است که از آن تعبیر به آسیب اجتماعی می‌شود.
بشر امروزی با حرکت به سمت کجروی‌های رفتاری در بعد فردی و جمعی، برخلاف انتظارات اجتماعی حرکت کرده و با اقدام به نابهنجاری از سازگاری لازم با ساخت کلی اجتماع، جدا مانده است.
براین اساس، فرد بدون در نظر گرفتن مسولیت‌های خویش در برابر جامعه، در زایش بد اخلاقی و بد هنجاری نقش موثری ایفا می‌کند. عمده تحولات اینچنینی در جوامع غربی به صورت الگو یافته و گسترده‌تر و در جوامعی همچون ایران، بصورت ضمنی و پوشیده‌تر، در حالی اتفاق می‌افتد، که ارزش‌هایی والا، جامع و جامعه گرا در کتاب آسمانی دینی وجود دارد که توانسته است با عبور از خطر تحریف، مبانی از حیات و زیست سالم شهروندی را در قالب آیات و سوره‌های روشنگر، بنیان گذارد که عمده آن‌ها متاثر از زبان اخلاقی غیر انتزاعی و کاملا عجین شده با زندگی عمومی شهروندان جامعه است.
قرآن کریم با عبور از دیدگاه‌های انسان مرکز، بستر تکامل فرد را وابسته به جامعه نشان می‌دهد و علاوه بر فرد، محیط اجتماعی را درگیر این فرایند دیده و با چند محور اساسی همچون خانواده، اصل امر به معروف و نهی از منکر، مساله گناهان صغیره و کبیره و مواردی از این دست به مبحث آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی ورود پیدا می‌کند. از دیدگاه قرآن کریم، جوامع معمولا از دو منظر با آسیب‌های اجتماعی روبرو می‌گردند:
۱- آسیب‌های اجتماعی که از درون خود جامعه بیرون آمده است.
۲- آسیب‌های اجتماعی که از بیرون به جامعه ورود پیدا کرده است.
به صورت موضوعی نگاهی به آیات مبارکه سوره نساء (آیات ۱۰ الی ۳۵) که بابی در اهمیت مسائل اجتماعی همچون حقوق یتیمان و همسران است، یا سوره مائده (آیات۳۸ الی۹۱) که به مسئله سرقت و مصرف شراب و قمار بعنوان آسیبی اجتماعی پرداخته می‌شود و یا مبحث ربا که در آیات مبارکه سوره بقره (۲۷۵) پرداخته شده است و موارد متعدد دیگر، نشان می‌دهد که خداوند کریم، قرآن را با شمولیت و اشراف کامل بر حیات بشری نازل نموده است تا انسان بتواند از دو گرداب آسیب داخلی و خارجی خود را رهانده و به سرمنزل مقصود که همان سعادت دنیوی -اخروی و رضایت حق تعالی است، برسد.
آموزش این مفاهیم والا و ترویج آن بعنوان دانشی اجتماعی و دینی می‌بایست برخوردار از الگویی جامعه گرا با محوریت فرد باشد بنحوی که بنیان‌های شخصیت اجتماعی افراد را در جامعه سامان داده و به کاهش هزینه‌های عمومی در ایجاد انضباط و نظم جمعی کمک کند.
بررسی و تطور در قرآن کریم و آیات مبارکه آن می‌تواند مسولیتی جمعی را در قبال پدیده‌های امروزی جامعه همچون طلاق، فقر، خودکشی، اعتیاد و دیگر اشکال کجروی افزایش داده و سبب ساز انسجام سرمایه‌های اجتماعی و مادی جامعه شود.
قرآن کریم با اهمیت دادن به اصولی اساسی همچون خانواده، امر به معروف و نهی از منکر گام‌های موثری در راستای توصیه‌های مفید اجتماعی برداشته است که به مراتب از دانش انتزاعی انسان امروزی، کارساز‌تر و مفید‌تر است لذا چنان که بیان گردید آنچه که می‌تواند در یک فرآیند تکمیلی به مطلوبیت بازخورد این همه ارزش‌ها و هنجاری مفید در جامعه منجر گردد مقوله کیفیت آموزش و ترویج آن است.
با نگاهی آسیب‌شناسانه شیوه امروزی آموزش مفاهیم قرآنی در مدارس و دانشگاه‌ها، بیشتر وجهی غیر تکنیکی و اسمی یافته است که به عقیده بنده این مانع انتقال کارآمد این مفاهیم والا به جامعه گردیده است. این مشکل زمانی بیشتر بروز و ظهور می‌یابد که مقوله آسیب‌های اجتماعی در دروس تخصصی دانشگاه، بیشتر گرایش‌های دانش اجتماعی غرب را پی می‌گیرند در حالی که تولیدات دانش اجتماعی ما با محوریت آموزش اصولی و علمی قرآن می‌تواند وجهی ملی و وطنی به خود گرفته و با زمینه‌های فرهنگی و مذهبی جامعه ارتباط موثر‌تر ومفیدی برقرار کند.
ترسیم قواعد آموزش و ترویج کارآمد قرآن کریم، نیازمند تعامل گسترده نهادهای آموزشی، دینی و فرهنگی در سطوح سیاستگذاری و هماهنگی عمل گرا در سطوح اجرایی است. بهره برداری از دین و ارزشهای والای آن در مدیریت امور جامعه هنر جامعه‌ای پیشرو و مدرن است و امید است که ما بتوانیم با کاربست هرچه بهتر مفاهیم و ارزشهای والای آن، جامعه را از گزند تمام مسائل و مصائب اجتماعی رهانیده و زمینه‌های تحقق سعادت و خیر بشری را فراهم کنیم.
منبع:شفاف
